Wie op Sumatra heeft gereisd zal waarschijnlijk het Tobameer ook hebben bezocht. En natuurlijk ook de oversteek naar het eiland Samosir gemaakt hebben. Weet je niet wat en waar het is? Het Tobameer is een van de bekendste hotspots van Indonesië. Het meer ligt op de noordelijke kant van het eiland Sumatra. In dit enorme meer ligt een groot eiland, dat bewoond wordt door de Batakstam. Een van de favoriete bestemmingen die je op dit eiland moet bezoeken is het dorp Simanindo. Hier kan je de Batakse cultuur ervaren door onder andere de tortor, de traditionele dans van de Bataks mee te dansen. Hierbij draag je de traditionele omslagdoek van de Bataks, de ulos.
Wat is een ulos?
De ulos is een langwerpige geweven doek die voor de Bataks een sacrale betekenis heeft. De doek is gemaakt van garen afkomstig van houtvezels, katoen en zijde. De ulos is de uiting van de Batakse cultuur en de Batakse identiteit. De doek staat symbool voor de zegens, warmte, eenheid en liefde voor elkaar. Helemaal conform een Batakse uitdrukking ‘Ijuk pangihot hodong, ulos pangihot holong‘. Oftewel de ulos is de draad die de liefde voor elkaar vastbindt.
De ulos is op verschillende manieren te dragen. In de lengte gevouwen draag je deze over je kleding op de rechterschouder. Ook om het lijf gedraaid als een sarong, en geknoopt om het hoofd of het middel (taille), zijn de manieren om de doek te dragen. Maar de gewoonste manier is op de schouder.
Van een warme deken tegen de kou tot een symbool van liefde en hoop
Lang geleden had de ulos nog helemaal geen belangrijke functie. Letterlijk betekent ulos, een deken. Marulos (een ulos dragen) betekende in het begin een deken dragen om je naakte lichaam te bedekken en om warm te blijven. De Bataks woonden vooral rondom het Tobameer. Dit gebied ligt in de hooglanden van de Bukit Barisan, de bergketen die over de hele lengte van het eiland Sumatra loopt. Indonesië ligt pal aan de evenaar. Het heeft een tropisch klimaat en de zon schijnt er het hele jaar. Maar op hogere plaatsen zoals in de bergen liggen de temperaturen een stuk lager. De ulos was dus het antwoord van de Bataks op de bijtende kou in de bergen. Het was een deken die ook als kleding gedragen werd.
Later gingen de Bataks westerse en andere Indonesische kledingstukken zoals de kebaya en de sarung dragen. De ulos wordt sindsdien niet meer dagelijks gedragen, maar alleen nog bij feestelijke gelegenheden en Batakse rituelen. Bij het bezoek brengen aan een overleden persoon is het dragen van een ulos een ongeschreven regel. Mannen en vrouwen dragen de ulos, gevouwen in de lengterichting, op een schouder over de kebaya, blouse, overhemd, colbert of andere kledingstukken.
Ulos werden een symbool voor de Batakse cultuur toen de Batakse oudsten deze doek gingen dragen bij belangrijke gelegenheden. De oudsten zijn de leiders en belangrijke figuren bij een plechtigheid van de Batakse ceremonieën en rituelen. Ook de gewoonte om de ulos bij deze gelegenheden aan dierbaren te geven als teken van de liefde en hoop speelde daarbij een rol.
Na verloop van tijd kreeg de doek allerlei versieringen, kleuren en motieven. Hoe meer versieringen en hoe bewerkelijker, hoe duurder deze wordt in aanschaf. Bovendien werden de doeken verdeeld naar soorten en functies in de ceremonies. Iedere soort heeft een eigen naam en eigen motief. De bekenste soorten zijn onder andere : de Sadum, de Ragi Hotang, de Ragi Idup en de Mangiring. Van alle ulos is de Sadum het meest versierd. De Ragi Idup is qua hiërarchie de belangrijkste. Zowel de Sadum en de Ragi Hotang zijn het meest gebruikt.
Welke ulos voor elke gelegenheid
Ulos worden allang niet meer gebruikt om de kou te weren. Maar het blijft een teken van de warmte van de liefde voor dierbaren en voor elkaar. Het geven en krijgen ervan vindt plaats in vrijwel alle levensfases van een Batak. Bij alle denkbare feestelijke gelegenheden is het gebruikelijk om iemand een ulos te geven. Bij de geboorte van het eerste kind, het dopen, de communie, een diploma-uitreiking, bruiloften, jubilea, en het inwijden van een nieuw huis. Maar vooral bij de twee belangrijkste en grootste rituelen van de Bataks, het trouwfeest en de begrafenis, speelt de ulos een hoofdrol. Bij deze gelegenheden worden heel veel ulos gegeven en ontvangen, door degene die bevoegd zijn om deze te geven en om deze te ontvangen,
Een van de belangrijkste rituelen tijdens een bruiloft is het geven van ulos door de ouders van de bruid. De doek wordt over de schouders van het bruidspaar gelegd, als symbool van eenheid, respect en liefde voor elkaar. Om dit te benadrukken worden ook soms de puntjes aan de uiteinden van de doek aan elkaar geknoopt. Bij de oplegging vragen de ouders de zegen voor hun dochter en schoonzoon voor een lang gelukkig huwelijk, voor voorspoed en voor het snel krijgen van genoeg nakomelingen. Voor deze gelegenheid kiest men meestal een hele mooie en dure Sadum.
Als iemand komt te overlijden neemt hij de ulos mee het graf in. Op het lichaam van de overledene wordt de doek namelijk als een deken gelegd. Meestal is het de Ragi Hotang, maar wie meer te besteden heeft kiest vaak voor de Ragi Idup. Als de kist dicht is gemaakt dan legt men hier ook nog een ulos overheen. Deze doek gaat ook mee in het graf.
Mangulosi
Het ritueelgeven van een ulos aan iemand heet mangulosi. Bij deze gelegenheid geef je de doek niet ingepakt in een cadeaupapier, maar leg je deze op de rug en over de schouders van de ontvanger. Afhankelijk van het doel , spreekt de gever de zegens en de hoop voor aller goeds of juist troostende woorden uit aan degene die de ulos krijgt.
Bij deze mangulosi rituelen hanteren de Bataks strikte regels die niet overtreden mogen worden. Zo zal degene die de ulos geeft hoger moeten staan in de hiërarchie dan degene die deze krijgt. Ouders mogen een ulos geven aan hun kinderen, een oom aan zijn neefjes en nichtjes, een broer aan een zus maar niet omgekeerd. Daarnaast moet er ook nog op gelet worden welke ulos voor welke gelegenheid passend is en op wie de ontvanger is. Een soort die door weduwen gedragen wordt bij de uitvaartceremonie van hun partner geef je nooit aan een bruidspaar of aan kersverse ouders van een baby.
Van gift tot mode en accessoires
Tegenwoordig geven de Bataks de ulos ook aan niet Bataks. Vaak doen ze het om te tonen dat ze die persoon met warmte in de Batakse gemeenschap verwelkomen. Ook geven de Bataks een warme onthaal aan belangrijke gasten door het geven van een ulos. Onder andere de president, koning Willem Alexander, koningin Maxima, ministers en andere prominente leiders krijgen deze speciale doek op hun schouders gelegd bij hun bezoek aan het land van de Bataks.
hun eiland
De ulos is ook heel geschikt om er kleding van te maken en als modeaccessoire. Bekende Indonesische modeontwerpers gebruiken deze doeken soms voor hun speciale collecties. Van de doek maakt men jurken, rokken, tops, broeken, colberts, tassen etc. De Bataks gaan wel heel zorgvuldig om met deze mode. Ze dragen de kleding alleen bij speciale gelegenheden, zoals feestvieringen en kerkbezoek.
De Bataks gebruiken de ulos ook vaak als accessoires in de woonkamer. De doek wordt ingelijst of op bepaalde manier gevouwen en opgehangen aan de muur. Meestal kiezen ze er daarvoor eentje met een mooi motief of een sprekende kleur.
Handige websites
- Skyscanner: vergelijk en vind de beste deal voor je vliegtickets
- GGD Reisvaccinaties: onbezorgd en veilig op vakantie
- Bol.com: ook voor al je reisbenodigdheden
- Trivago: vergelijk en vind je leukste hotel
Dit artikel bevat affiliatielinks. Voor informatie klik hier.
